Start: Muraltplein bij de Joriskerk óf Busstation Borculo
Einde: Oude Mattheüskerk in Eibergen
Afstand: 15,5 km (9,5 km tot aan Haarlo)
NB. Bij zeer hoog water in de Berkel lopen essentiële delen van deze etappe onder water.
Algemeen beeld van deze etappe
Deze etappe valt uiteen in een deel van Borculo naar Haarlo en een tweede deel van Haarlo naar Eibergen. Beide hebben hun geheel eigen karakter. Het schouwpad tussen Borculo en Haarlo is nogal saai en daarom hebben wij de route door het achterland gelegd. Daardoor krijgt u een schitterend stukje Achterhoek te zien. Eerst passeert u het recreatiegebied Het Hambroek, vervolgens loopt u over een lang klinkerpad en ten slotte – helaas – een kilometer over een fietspad langs een drukkere weg. Maar daarna wordt het mooi. De route loopt via het fraaie landgoed Wolink over gras- en zandpaden en een kerkpad naar het dorpje Haarlo met zijn markante ‘Waterstaatskerk’.
Na Haarlo volgt u vooral de oever van de Berkel. Soms over het schouwpad, soms hoog over de kade en soms door nieuw aangelegde overstromingsvlaktes. U loopt via een parkachtige omgeving het stadje Eibergen in. Al met al is deze etappe een zeer gevarieerde wandeling.
Openbaar vervoer
Borculo heeft busverbindingen met Ruurlo (lijn 23) en Deventer (lijn 56), beide met een station.
Eibergen heeft busverbindingen met Groenlo en Haaksbergen (lijn 72). Vandaaruit verder met aansluitende bussen naar station Groenlo-Lichtenvoorde (in het dorp Lievelde) respectievelijk Enschede. Zie hieronder voor de aanlooproutes.
Horeca
- In het centrum van Borculo
- In Haarlo
- In het centrum van Eibergen
De etappes lopen?
De routebeschrijving is gratis te downloaden via www.wandelzoekpagina.nl/berkelpad. Routekaarten zijn aldaar ook te downloaden nadat u zich heeft aangemeld als abonnee. Een jaarabonnement kost € 12,50.
De GPX-bestanden van deze route kunt u downloaden via deze pagina.
Deze etappe is tevens beschikbaar via de wandelapp http://www.wandelzapp.nl.
U kunt het Berkelpad ten slotte ook als papieren uitgave bestellen via Anoda Publishing.
Wetenswaardigheden voor onderweg
Het Landgoed Wolink
Het landgoed Wolink, in beheer bij de Het Geldersch Landschap, is een fraai voorbeeld van het kampenlandschap, zoals dat vroeger gangbaar was in de Achterhoek en Twente. Het landschap is hier in de afgelopen 150 jaar nauwelijks veranderd. Naast een prachtige Achterhoekse boerderij bestaat het landgoed uit bossen en bosjes, kleine essen, boomgaarden en moestuinen. Het grasland wordt helaas nog erg intensief beheerd.
Haarlo en de ‘Kluntjespot’
De neoclassisistische achtkantige Protestantse Kerk aan het einde van het Kerkepad is gebouwd in 1858. In de volksmond wordt deze kerk vanwege zijn vorm ‘de Kluntjespot’ genoemd, naar de pot waarin de suikerklontjes werden bewaard. Het is een typisch voorbeeld van een zogenoemde ‘Waterstaatskerk’. In de tweede helft van de 19e eeuw was de Nederlands Hervormde Kerk de officiële staatskerk. In die tijd vond niemand het vreemd dat de ingenieurs van Rijkswaterstaat, de technische dienst van de Nederlandse Staat, naast postkantoren en andere overheidsgebouwen ook kerken bouwden. Vergelijkbare kerken treft men aan in onder meer Haaksbergen, Sint Annaparochie en Veenhuizen.
Haarlo is een oud kerkdorp dat deel uitmaakte van het kerspel Eibergen. De verschillende grote boerderijen, scholteboerderijen, stammen meestal uit de 14e eeuw en waren óf eigendom van de heer van Borculo óf van de Sticht Vreden in Duitsland. We kennen ze nu vaak als landgoederen of aanzienlijke boerderijen. Langs het Kerkepad passeert u zo’n scholteboerderij: Erve Veldink.
De Bolksbeek
De Avinkstuw is een dubbele stuw en tevens verdeelwerk. Hier wordt het Berkelwater verdeeld over de Berkel en de Bolksbeek. De laatste stroomt naar het noorden. De Bolksbeek is een van de drie watergangen waar overtollig Berkelwater wordt afgevoerd naar het Twentekanaal. De Bolksbeek heeft al een lange geschiedenis: hij werd al in 1650 door de Deventenaren gegraven om ‘hun’ Schipbeek te verbinden met de Berkel en zo het Duitse achterland voor hun handel open te leggen. Hiermee doorbraken ze het monopolie dat Zutphen had op de handel met Vreden en de andere Berkelsteden.
Stoomtrammen in de Achterhoek
Het lijnrechte fietspad vlak voor Eibergenis het spoordijkje van het vroegere smalspoorbaan van Neede over Eibergen en Groenlo naar Winterswijk. Een station is tegenwoordig in deze omgeving in geen velden of wegen te vinden, maar vroeger was dat wel anders. Het nabijgelegen dorp Neede was tussen 1890 en de Tweede Wereldoorlog zelfs een waar spoorwegknooppunt. Vanuit Neede kon je met (smal)spoortreinen naar Enschede, Winterswijk, Goor en via Ruurlo naar Zutphen.
Eibergen, stad of dorp?
Eibergen werd voor het eerst vermeld in 1188 als ‘Parochie Ecberke’, dat te vertalen is als Parochie Eikenberg. Het behoorde lange tijd tot het Bisdom Münster. Dit kerspel bestuurde kerkelijk een groot gebied in de Noordoost-Achterhoek. Wereldlijk behoorde Eibergen tot de Heerlijkheid Borculo, een leengoed van hetzelfde bisdom Münster. Het is aannemelijk dat de Heren van Borculo Eibergen ergens in de 15de eeuw stadsrechten verleenden, maar helemaal zeker is dit niet. Het grondpatroon van het oude Eibergen is echter dat van een (ommuurde) stad, meer dan van een dorp van losse boerderijen. Eibergen leefde vooral van de handel en de overslag van goederen op de Berkel. De haven voor de Berkelzompen is een aantal jaren geleden gerestaureerd. Deze ligt in een zijarm van de Berkel, net naast het centrum.